Tương thường được gia đình sản xuất quanh năm, nhưng thuận lợi nhất vào khoảng tháng 5 đến tháng 8 vì đó là thời điểm nắng nhiều, thuận lợi cho việc ủ mốc, ngả tương. Chỉ với những nguyên liệu thân thuộc như gạo nếp, đỗ tương và muối sạch là có thể làm nên những vại tương ngon, hấp dẫn. Để có được một mẻ tương thành phẩm thơm, ngon phải trải qua nhiều công đoạn. Trước hết cần chọn gạo nếp, đỗ tương loại ngon, rang cho thật vàng giòn. Tiếp đó, xôi gạo để ủ lên mốc theo cách truyền thống. Đỗ được ngâm nước muối trong chum sành. Đến thời điểm phù hợp, các nguyên liệu sẽ được phối trộn theo bí quyết gia truyền để ngả thành tương. Năm 2023, sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao, trung bình, mỗi năm gia đình xuất bán trên 200 lít tương, với giá bán từ 40 đến 50.000/lít, trừ chi phí cho thu nhập trên 100 triệu đồng. Nói về kinh nghiệm sản xuất bà Hằng chia sẻ “Để có sản phẩm nước tương ngon, giữ được hương vị của các nguyên liệu tự nhiên thì việc chọn và xử lý nguyên liệu rất quan trọng, đòi hỏi người làm không chỉ tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình mà còn phải cẩn thận, khéo léo, nhất là đậu tương, gạo nếp phải được chọn kỹ. Hiện nay, một số công đoạn nặng nhọc trong quy trình làm tương đã được cơ giới hoá như: gạo xôi, rang đậu, xay tương… nên người làm nghề không còn vất vả như trước. Tương đạt chuẩn có màu vàng sẫm như mật ong hoặc màu cánh gián, khi rót ra sánh đặc, dậy mùi thơm, vị béo, ngọt mặn”.
Trao đổi với chúng tôi ông Nguyễn Thế Anh - Phó chủ tịch UBND xã Tam Sơn cho biết: “ Sản phẩm tương nếp bà Hằng xã Tam Sơn được mọi người biết đến nhiều năm nay, sản phẩm đã đi vào lòng người khắp các miền xa gần, góp phần tăng thu nhập cho gia đình. Năm 2023, địa phương cũng đã quan tâm, tạo điều kiện, hướng dẫn cơ sở hoàn thiện các thủ tục, đến nay đã được công nhận sản phẩm đạt chuẩn Ocop 3 sao”.
Bà Hằng chia sẻ về quá trình làm tương
Với nguồn nguyên liệu sẵn có được thu mua tại địa phương, sản xuất theo quy trình khép kín, không dùng hóa chất bảo quản nên sản phẩm tương ngày càng được nhiều người lựa chọn.Nghề làm tương tuy chưa giàu, song góp phần đáng kể vào việc giải quyết việc làm tại chỗ trong những ngày nông nhàn của người dân và nó cũng mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân từ trồng cây lúa. Thời gian tới, cơ sở Tương nếp Bà Hằng sẽ mở rộng quy mô, đầu tư hệ thống máy móc vào một số công đoạn sản xuất, đẩy mạnh bán sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử.
Các sản phẩm tương nếp Bà Hằng
Vốn là thức chấm dân dã, lâu đời của người việt, qua bàn tay lao động cần cù và sáng tạo của con người, sản phẩm tương nếp đã và đang trở thành một trong những món quà quê quen thuộc đối với người dân khi về Cẩm Khê.
Thực hiện: Mạnh Thuần (Trung tâm VHTTDL&TT Cẩm Khê)