1. Đặc điểm dịch tễ của bệnh
- Bệnh Viêm da nổi cục (tên tiếng Anh là Lumpy Skin Disease, viết tắt là LSD), còn được gọi là bệnh Viêm da nổi cục truyền nhiễm hoặc bệnh Da sần.
- Là bệnh truyền nhiễm do một loại vi rút thuộc họ Poxviridae gây ra trên trâu, bò.
- Vi rút không gây bệnh trên người, chỉ gây bệnh trên trâu, bò. Tỷ lệ mắc bệnh khoảng 10 - 20%; tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.
- Vi rút có thể phân lập từ máu, nước bọt, dịch tiết từ mắt mũi và tinh dịch. Vi rút được tìm thấy trong máu sau 7-21 ngày nhiễm bệnh. Sự bài thải của vi rút trong tinh dịch có thể kéo dài đến 42 ngày.
- Đường truyền lây chủ yếu qua côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve; bệnh cũng có thể lây truyền do vận chuyển trâu, bò mang mầm bệnh, sử dụng chung máng uống, khu vực cho ăn, sữa, tinh dịch và qua tiếp xúc trực tiếp.
- Vi rút không gây bệnh mãn tính. Một số động vật bị bệnh không biểu hiện triệu chứng lâm sàng, nhưng mang vi rút trong máu và có thể truyền bệnh cho động vật khỏe thông qua côn trùng hút máu.
- Dịch bệnh xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh và phong phú nhất, gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản, sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng và có thể chết; gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.
2. Đặc
điểm của vi rút gây bệnh
- Vi rút
gây bệnh thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với vi rút gây ra
bệnh Đậu trên dê, cừu.
- Vi rút
có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55oC trong 2 giờ, 65oC trong 30 phút. Viruscó
tồn tại 10 năm trong nốt sần trên da được giữ ở nhiệt độ -80oC; tồn tại 6 tháng
trong dịch nuôi cấy mô nhiễm virus được bảo quản ở nhiệt độ 4oC.
- Vi rút
nhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; có thể tồn tại 5 ngày với pH =
6,6-8,6; virus tiêu diệt bởi ether (20%), chloroform, formalin (1%), phenol (2%
trong 15 phút), nước Javel (2-3%), iodine, Virkon (2%), hợp chất amoni bậc bốn
(0,5%) và một số chất tẩy rửa như sodium dodecyl sulphate.
- Vi rút
rất ổn định, tồn tại trong thời gian dài ngoài môi trường, đặc biệt là ở dạng
vảy khô; tồn tại trong các nốt da hoại tử trên 33 ngày, trong các lớp vảy khô
lên đến 35 ngày và ít nhất 18 ngày trong da phơi khô. Vi rút nhạy cảm với ánh
sáng mặt trời và chất tẩy rửa có chứa dung môi lipid, nhưng trong điều kiện môi
trường tối và ẩm ướt, ví dụ như chuồng trại bị ô nhiễm, vi rút có thể tồn tại
trong nhiều tháng.
3. Triệu
chứng lâm sàng và bệnh tích
Trâu, bò
mắc bệnh có những dấu hiệu dưới đây:
- Sốt cao,
có thể trên 410C; giảm năng suất sữa; suy nhược, bỏ ăn; viêm mũi, viêm kết mạc
và tiết nhiều nước bọt; sưng hạch bạch huyết bề mặt.
- Hình
thành các nốt sần có hình tròn có đường kính từ 2-5 cm, chắc và nhô cao, đặc
biệt là ở da đầu, cổ, chân, bầu vú, cơ quan sinh dục và đáy chậu trong vòng 48
giờ sau khi bắt đầu phản ứng sốt. Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử, xơ hóa và
tồn tại trong vài tháng, để lại các vết sẹo.
- Các mụn
nước, vết hoại tử và vết loét có thể xuất hiện ở màng nhầy của miệng và đường
tiêu hóa cũng như trong khí quản và phổi.
- Các chân
và các bộ phận vùng bụng khác của cơ thể (như bao da, ức, bìu và âm hộ) có thể
bị tiết dịch khiến con vật không muốn di chuyển.
- Bò đực
có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời; bò mang thai có thể sảy thai và động
dục trong vài tháng.
4. Chẩn
đoán bệnh
- Chẩn
đoán lâm sàng: Căn cứ vào những biểu hiện triệu chứng như sốt và các nốt sần
đặc trưng trên da trâu, bò mắc bệnh.
- Chẩn
đoán xét nghiệm tại các phòng xét
nghiệm: Lấy các mẫu da bị tổn thương, vảy, máu được chống đông bằng dung dịch
EDTA hoặc gạc nước bọt. Đối với mẫu vảy và da có thể được gửi đến các phòng xét
nghiệm không cần bảo quản trong môi trường vận chuyển.
5. Các biện pháp phòng, chống bệnh
- Giám sát
chặt chẽ tình hình dịch bệnh trên đàn trâu, bò; phát hiện sớm các trường hợp
trâu, bò mắc bệnh; tiêu hủy trâu, bò mắc bệnh.
- Kiểm
soát chặt chẽ hoạt động vận chuyển trâu, bò để hạn chế lây lan dịch bệnh.
- Thường
xuyên thực hiện vệ sinh, tiêu độc, khử trùng chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi
bằng các loại hoá chất, vôi bột; có biện pháp diệt các loại côn trùng (muỗi,
ruồi, ve) trong và ngoài chuồng nuôi để cắt đứt đường truyền lây của bệnh.
- Hạn chế
chăn thả tự do; tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin cho đàn trâu, bò; tăng cường
chăm sóc để nâng cao sức đề kháng của đàn trâu, bò.
- Tiêm
phòng vắc-xin Viêm da nổi cục trâu, bò.
Thực hiện:
Hồng Hải - (Phòng
Nông Nghiệp và PTNT huyện Cẩm Khê)
