Căn cứ vào các nguồn tài liệu khác nhau thì đình Khiển được dựng vào thời vua Lê Hiển Tông, niên hiệu Cảnh Hưng (1740-1786). Đình Khiển nay thuộc khu Gò Làng Trung xã Sơn Tình cũ (nay thuộc xã Phong Thịnh huyện Cẩm Khê). Đình thờ thần Cao Sơn hay Cao Sơn đại vương, là tên gọi của vị tướng Cao Sơn thời Hùng Vương thứ 18 (Hùng Duệ Vương) đã có công lao to lớn giúp Vua Hùng đánh đuổi quân xâm lược nhà Thục.
Khi mới xây dựng, đình có cấu trúc hình chữ Nhất, hai gian bằng tre nứa, lợp lá cọ gồi. Năm 1937, nhân dân đóng góp tiền của dựng lại đình bằng gỗ mít. Năm 1942, đình được chuyển từ trên đồi cao xuống vị trí hiện tại. Từ năm 1964, đình bị xuống cấp nghiêm trọng; đến năm 2007, chính quyền và nhân dân địa phương cho phục dựng lại bằng vật liệu bê tông, cốt thép.
Hiện nay, Đình nằm trong khuôn viên diện tích 571,4m2, trên khu đất bằng phẳng, cao ráo, mặt quay hướng Đông Bắc, phía trước đình xây thành nghi môn dạng trụ biểu. Tòa chính đình có kết cấu hình chữ Nhất, gồm 1 tòa 3 gian thờ dọc, bộ khung chịu lực với 16 cột bê tông sơn giả gỗ; bộ vì nóc làm theo kiểu giá chiêng, 4 mái có đầu đao cong, lợp ngói mũi hài, nền lát gạch bát. Đình Khiển không xây hệ thống bao quanh mà để thông thoáng, gian trong cùng tạo thượng cung và khám thờ với xà rồng và cửa bức bàn.
Chính sảnh trong nhà tiền tế
Bên trong Đình Khiển
Hằng năm, ngày mùng 7 tháng giêng là lễ cầu Đình và ngày 10/3 âm lịch, Đảng bộ, chính quyền, nhân dân xã Sơn Tình đều tổ chức hoạt động dâng hương tưởng niệm các danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương tại di tích Đình Khiển, thu hút được đông đảo du khách thập phương đến trẩy hội.
Cách Đình Khiển 500m có một ngôi chùa lớn gọi là “Vân Ngư tự” (Chùa Vân Ngư). Chùa Vân Ngư được khởi dựng vào khoảng cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Năm 1964, chùa bị xuống cấp dột nát, đến 1968 chùa bị hư hỏng hoàn toàn do lũ lụt. Năm 2003, chính quyền và nhân dân địa phương đã dựng lại chùa trên nền móng cũ.
Đường chính đi vào chùa
Chùa Vân Ngư nhìn từ phía bên ngoài
Ngôi chùa được xây dựng khang trang
Tòa chính điện của ngôi chùa
Quang cảnh bên trong ngôi chùa Vân ngư
Các pho tượng trong chùa Vân Ngư
Các pho tượng trong chùa Vân Ngư
Quả chuông cổ của chùa Vân Ngư
Hiện nay, chùa nằm trên một gò đất cao, có cảnh quan đẹp. Tương truyền, gò đất đó có hình con cá đón nước từ thượng nguồn đổ về (còn gọi là gò Con Cá), nên chùa còn có tên gọi khác là chùa Con Cá. Mặt chùa quay hướng Tây Nam, kết cấu kiến trúc của chùa theo hình chữ Đinh, gồm hai tòa tiền đường và chính điện. Tòa tiền đường được làm thành 3 gian 2 chái, hệ thống cột bê tông tròn đỡ bộ vì làm theo kiểu thượng giá chiêng hạ bảy, bốn mái lợp ngói dân dụng, nền lát gạch vuông đỏ. Tòa chính điện chùa Vân Ngư có 2 gian, kết cấu kiến trúc giống tòa tiền đường. Trong tòa chính điện xây giật cấp để đặt hệ thống tượng, cách bài trí tượng cũng tuân theo cấu trúc của các ngôi chùa Việt ở Bắc Bộ. Phong cách tạo tác tượng mang đậm dấu ấn thời Nguyễn muộn (đầu thế kỷ XX) và được phân chia thành 5 lớp tượng trên Tam bảo cùng các tượng ở tòa tiền đường. Phía bên trái chùa còn có ngôi mộ tháp, xây bằng gạch và xi măng, tương truyền, trong lòng tháp có đặt 6 pho tượng cổ của chùa trước kia. Ngoài ra, chùa còn lưu giữ quả chuông đúc vào triều vua Duy Tân (1907-1916).
Đình Khiển và chùa Vân Ngư là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, nơi gìn giữ những giá trị di sản truyền thống của dân tộc. Những giá trị lịch sử, văn hóa mà ngôi chùa và đình để lại có ý nghĩa to lớn, góp phần quan trọng trong xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần và sự phát triển ở quê hương Cẩm Khê nói chung và người dân Sơn Tình nói riêng.
Xuân Phúc (Trung tâm VH-TT-DL&TT Cẩm Khê)